Rezerwaty kulturowe w Szwecji - czy o nich wiesz? Niedawno odwiedziliśmy rezerwat kulturowy Lingnåre w Uppland, który był naprawdę interesujący. Podczas tej wizyty zaciekawiła nas koncepcja rezerwatów kulturowych. Czym one są? I gdzie się znajdują?
Czym są rezerwy kulturowe w Szwecji?
Koncepcja rezerwatu kulturowego została wprowadzona w 1999 roku i miała naśladować koncepcję rezerwatu przyrody. Wprowadzenie rezerwatów kulturowych miało na celu umożliwienie opieki i ochrony cennych kulturowo krajobrazów. Może to obejmować na przykład ziemię, starożytne zabytki lub budynki, ale także wiedzę i tradycje.
Szwedzkie rezerwaty kulturowe - z północy na południe
Według Szwedzkiej Rady Dziedzictwa Narodowego w Szwecji znajduje się obecnie łącznie 45 rezerwatów kulturowych (stan na styczeń 2022 r.). 35 jest wyznaczonych przez rady okręgowe, a 10 przez gminy. Czy warto odwiedzić szwedzkie rezerwaty kulturowe? Odwiedziliśmy kilka i było to zarówno interesujące, jak i piękne. W przeciwnym razie nie wiemy, ale jesteśmy ciekawi, aby zbadać to nieco dokładniej. Lubimy kulturę i historię! Może odwiedziłeś coś i masz jakieś wskazówki? Oto cała lista:
1. Chata górska Hanhivittikko
- Gmina Övertorneå, hrabstwo Norrbotten, Norrbotten, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Hanhivittikko Fäbod to wyjątkowo zachowane środowisko pasterskie i krajobraz rolniczy z 1860 roku, położone 10 kilometrów na północny zachód od Övertorneå.
2. okrucieństwo
- Storuman, hrabstwo Västerbotten, Laponia
- Lapońskie środowisko pasterstwa reniferów
"Atoklimpen" to dziwnie ukształtowana góra o wysokości 1006 metrów, 30 kilometrów na zachód od Tärnaby, gdzie można zobaczyć lapońskie środowisko hodowli reniferów od czasów prehistorycznych, a góra jest święta dla Lapończyków.
3. miasto Gallejaur
- Gmina Arvidsjaur, hrabstwo Norrbotten, Laponia
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Wioska Gallejaur w Arvidsjaur z kilkoma niepomalowanymi drewnianymi domami z XIX wieku oraz środowiskiem rolniczym i krajobrazem rolniczym.
4) Rörträsk
- Gmina Norsjö, hrabstwo Västerbotten, prowincja Västerbotten
- Łąki kośne z systemami nawadniania powodziowego
Rörträsk to wieś w gminie Rörsjö. Sven Benjaminsson z Böle rozpoczął budowę 23 września 1793 r. nad jeziorem Rörträsk.
5. miejscowość kościelna Fatomakke
- Gmina Vilhelmina, hrabstwo Västerbotten, Laponia
- Miasto kościelne dla Lapończyków i osadników
Miasto kościelne Fatmomakke było świętym miejscem dla Lapończyków i osadników od XVIII wieku i jest ekscytującym szwedzkim rezerwatem kulturowym.
6. wioska rybacka Sandviken
- Gmina Örnsköldsvik, hrabstwo Västernorrland, Niemcy.
- wioska rybacka
Wioska rybacka Sandviken "wioska rybacka zakrzywionych pleców" została zbudowana w XVII wieku. Stąd też wywodzi się tradycja wkładania surströmming.
7) Społeczność tartaku Marieberg
- Gmina Kramfors, hrabstwo Västernorrland, Niemcy.
- Środowisko przemysłowe (mieszkania pracownicze)
Tartak Marieberg ukończony w 1862 roku z piłą parową w Bjärtrå.
8) Młyn Lögdö
- Gmina Timrå, hrabstwo Västernorrland, Medelpad
- Środowisko przemysłowe (środowisko młyna)
Lögdö Bruk to dawna huta żelaza z XVIII wieku. Młyn znajduje się nad brzegiem rzeki Ljustorpsån z wielkimi piecami w Masugnsbäcken. Młyny i młoty znajdowały się w Aspån.
9. Lillhärjåbygget
- Gmina Härjedalen, hrabstwo Jämtland, Härjedalen.
- Środowisko rolnicze (gospodarstwo górskie) oraz krajobraz rolniczy i górski
Lillhärjåbygget to gospodarstwo górskie prowadzące działalność pasterską, założone w 1804 roku.
10. Zachodnia łąka
- Gmina Hudiksvall, powiat Gävleborg, Hälsingland.
- Środowisko rolnicze (hälsingegård) i krajobraz rolniczy
Västeräng to wioska z czterema farmami poza Delsbo, a farmy (fäbodarna) Ersk-mickels, Ol-Ers i Schäftners znajdują się razem, podczas gdy czwarta, zwana Bommens, znajduje się nieco poza nią.
11. Chaty górskie Våsbo
- Gmina Ovanåker, hrabstwo Gävleborg, Hälsingland
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Cztery z dolin (miejsc) znajdują się na północ od jeziora Våsen i około milę na północ od Edsbyn i rodzinnej wioski Roteberg. Od 1800 roku niewiele się zmieniło.
12. Dysdalen
- Gmina Älvdalen, okręg Dalarna, Dalarna
- Stanowisko archeologiczne ze śladami niedawnej produkcji żelaza bagiennego
Ze śladami późniejszej produkcji żelaza bagiennego w XVII i XVIII wieku. Wielkie młyny były używane w wielu miejscach w Szwecji od około 700 r. p.n.e., a ostatni raz działały komercyjnie w 1871 roku.
13) Młyn Axmar
- Gmina Gävle, hrabstwo Gävleborg, Gästrikland
- Środowisko przemysłowe (środowisko młyna)
Nowy młyn został ukończony w 1672 roku i przez następne sto lat należał do rodziny Behm, a dokładniej do Brita Behm. Axmar Bruk ma swoją własną historię z zachowaną chatą z dwoma piecami i parkiem z ruinami najstarszego młyna z lat 70-tych XVI wieku.
14. kamieniołom kamieni młyńskich we wschodnim Utsjö.
- Gmina Malungs, okręg Dalarna, Dalarna
- Środowisko przemysłowe (kamieniołom)
Kamieniołom młyński we wschodniej części Utsjö szczyci się pierwotnym lasem, który może swobodnie rosnąć od ponad stu lat i jest nietknięty, ale kamień jest tu cięty od ponad tysiąca lat.
15. Stabergs bergmansgård
- Gmina Falun, okręg Dalarna, Dalarna
- Środowisko przemysłowe i rolnicze (kopalnie i huty) z polami uprawnymi i ogrodami
Gospodarstwo górnicze Staberg z XVII i XVIII wieku jest jednym z najlepiej zachowanych gospodarstw górniczych w Kopparbergslagen, obszarze wokół kopalni Falu, i jest częścią światowego dziedzictwa UNESCO wraz z Falun.
16. Juhola Finngård
- Gmina Torsby, Värmlands län, Värmland
- Środowisko rolnicze (posiadłość) i krajobraz rolniczy
W dniu 26 marca 1961 r. Mattila została zainaugurowana jako obiekt turystyczny z domkiem narciarskim i tym samym Mattila jest najstarszym obiektem turystycznym w Nordvärmland. Mattila znajduje się w centrum "Finnskogen", około 4 mil na północny zachód od gminy Torsby, w pobliżu granicy z Norwegią. Gospodarstwo pochodzi z połowy XVII wieku, a historie z nim związane są wciąż żywe. Obecnie znajduje się tam farma Finn z wędzarnią (jedyną na świecie, która jest regularnie rozpalana) oraz centrum rekreacyjne i noclegowe. W Mattila znajduje się około 40 domków, z których większość można wynająć. Jest tu restauracja, sale konferencyjne, stadion narciarski i początek kilku szlaków pieszych i rowerowych.
17. lingnåre
- Gmina Tierp, okręg Uppsala, Uppland
- Skamieniały krajobraz rolniczy
Ten szwedzki rezerwat kulturowy, położony na półwyspie Hållnäs w gminie Tierp, to 28-hektarowy obszar, który został wyznaczony jako rezerwat kulturowy w 2004 roku. Jego celem jest "zachowanie unikalnego, w dużej mierze zachowanego krajobrazu kulturowego z epoki Wikingów i średniowiecza oraz pielęgnowanie jego wartości kulturowych, historycznych i biologicznych".
18) Bråfors Bergmansby
- Gmina Norberg, powiat Västmanland, Västmanland.
- Środowisko rolnicze (farma Bergman) i krajobraz rolniczy
Bråfors jest jedną z najstarszych wiosek górniczych w kraju. Żelazo produkowano w hucie, a na farmie uprawiano rolnictwo.
19) Hammarby Linnaeusa
- Gmina Uppsala, hrabstwo Uppsala, Uppland
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Hammarby Linnaeusa to jedna z najlepiej zachowanych XVIII-wiecznych farm w Szwecji. Zostało ono zakupione przez Carla Linnaeusa w 1758 roku jako schronienie przed niezdrowym środowiskiem Uppsali i znajduje się 15 kilometrów na południowy wschód od Uppsali.
20. lotnisko wojenne Brattforshet.
- Gmina Karlstad, powiat Värmland, kraj związkowy Värmland
- Środowisko obronne
Lotnisko wojenne Brattforsheden znajduje się kilometr na wschód od Molkom w hrabstwie Värmland. W dniu 9 czerwca 1939 r. rząd przyznał pierwsze 20 małych lotnisk, które ostatecznie stały się 40. Dziś pozostało tylko jedno, Krigsflygfält 16 Brattforshedens.
21. gäddeholm
- Gmina Västerås, hrabstwo Västmanland, Västmanland
- Otoczenie dworu i krajobraz rolniczy z otoczeniem przemysłowym (otoczenie młyna i kopalni)
Ten rezerwat kulturowy w Szwecji obejmuje park, ogród, budynki i okoliczne tereny charakteryzujące się rolnictwem i cegielniami.
22. górnicza wioska starego Pershyttana
- Gmina Nora, hrabstwo Örebro, Västmanland
- Środowisko przemysłowe (środowisko przemysłowe i górnicze)
Gamla Pershyttan to dobrze zachowana wioska górnicza, w której ludzie wydobywali rudę i wytwarzali żelazo od XIV wieku do czasów współczesnych.
23) Brottö
- Gmina Österåker, hrabstwo Sztokholm, Uppland.
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Można tu dojść od nabrzeża parowca przez bogaty krajobraz archipelagu z polami, łąkami, dębami, zarośniętymi ogrodami i ciekawymi budynkami.
24. Igelbäcken
- Miasto Sztokholm, hrabstwo Sztokholm, Uppland
- Zurbanizowany krajobraz rolniczy i obszar rekreacyjny
Igelbäcken to ciek wodny o długości około 10,5 km w północnym Sztokholmie, który łączy Säbysjön w Järfälla z zatoką Edsviken przy zamku Ulriksdal w Solna, przechodząc przez rezerwat przyrody Igelbäcken.
25. wrak statku Dalarö
- Gmina Haninge, hrabstwo Sztokholm, Södermanland
- Morskie środowisko archeologiczne (wrak statku)
W 2014 r. wody u wybrzeży Dalarö zostały nazwane Obszarem Wraków Statków Dalarö i stały się pierwszym morskim rezerwatem kulturowym w Szwecji. Przez 800 lat był to jeden z najważniejszych morskich szlaków handlowych do Sztokholmu.
26. rezydencja Karlslund
- Gmina Örebro, hrabstwo Örebro, Närke
- Miejska rezydencja z parkiem i ogrodem
Karlslund został założony w XVI wieku przez księcia Karola, księcia Närke i Södermanland, późniejszego Karola IX. Karlslund Manor to dobrze zachowany dwór w środkowej Szwecji z budynkami, ogrodem i parkiem.
27. letnia róża
- Gmina Örebro, hrabstwo Örebro, Närke
- Miejskie środowisko rolnicze (gospodarstwo) z parkiem.
W Szwedzkim Rezerwacie Kultury Sommarro można cieszyć się zarówno piękną przyrodą, jak i ekscytującymi pozostałościami kulturowymi w liściastym krajobrazie.
28. dolne Söderby
- Gmina Salem, hrabstwo Sztokholm, Södermanland
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Domy składają się z drewnianej chaty w zabudowie bliźniaczej oraz skrzydła gospodarczego z poddaszem i budynkiem gospodarczym. Budynki powstały prawdopodobnie w XVIII wieku.
29. Åsnebyn
- Gmina Mellerud, hrabstwo Västra Götaland, Dalsland
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Typowa dalmatyńska farma z krajobrazem z XIX i początku XX wieku. W Åsnebyn można doświadczyć, jak wyglądało staromodne rolnictwo w Dalarnie. Pierwsza wzmianka o gospodarstwie pochodzi z dokumentu z 1380 roku.
30. Vallby Sörgården
- Gmina Skövde, hrabstwo Västra Götaland, Västergötland, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Jedyny rezerwat kulturowy w Skaraborg. W Vallby Sörgården znajduje się osiem budynków, w tym dwupiętrowy dwór z 1826 r., dwa budynki gospodarcze, kamienna piwnica, stodoła, owczarnia i kuźnia.
31. wyspa
- Gmina Linköping, hrabstwo Östergötland, Östergötland.
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Gospodarstwa w wiosce znajdują się na cyplu obok Stensjön i składają się z małych drewnianych domków, o których pierwsze wzmianki pochodzą z 1736 roku.
32. Park zamkowy Gräfsnäs
- Gmina Alingsås, hrabstwo Västra Götaland, Västergötland, Szwecja
- Ruiny zamku, park i teren rekreacyjny
Ruiny zamku i park w Gräfsnäs to jedno z największych miejsc turystycznych w gminie. Zamek otoczony jest parkiem zamkowym z kilkoma różnymi szlachetnymi drzewami liściastymi, takimi jak dąb i jesion, dąb czerwony, klon i lipa.
33. Podwójna farma Smedstorp
- Gmina Ydre, powiat Östergötland, Östergötland.
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Podwójne gospodarstwo i krajobraz Smedstorp zachowały swój charakter od XVIII wieku. Małe, drewniano-szare budynki farmy dają żywy obraz tego, jak wyglądało życie rolnika w czasach samowystarczalności w Szwecji.
34. Wioska Åsen
- Gmina Aneby, hrabstwo Jönköping, Smålandia, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Można tu wędrować samodzielnie lub wziąć udział w różnych zajęciach. W 1900 roku będzie można zapoznać się z rolnictwem, siłą koni, pracą ze zwierzętami, pieczeniem chleba i myciem w warzelni.
35. Zamek i ogrody Gunnebo
- Gmina Mölndal, hrabstwo Västra Götaland, Västergötland, Szwecja.
- Otoczenie zamku z ogrodami i parkiem krajobrazowym
Zamek i ogrody Gunnebo zostały zbudowane w XVIII wieku jako letni kurort dla odnoszącego sukcesy kupca Johna Halla i jego rodziny. Obecnie zamek jest własnością gminy Mölndal, a jego teren jest otwarty dla zwiedzających.
36. krajobraz rolniczy Ramsholmen
- Gmina Marks, hrabstwo Västra Götaland, Västergötland, Szwecja
- Skamieniały krajobraz rolniczy
Obszar ten obejmuje kilka różnych typów środowiska i przyrody, głównie rzadkie lasy liściaste i tereny otwarte, i obejmuje istniejące gospodarstwo Ramsholmen oraz pozostałości dawnych Hult Nedergården i Skallared.
37. Farma Äskhult
- Gmina Kungsbacka, powiat Halland, Halland, Szwecja.
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Obecnie wieś nie ma już mieszkańców i zachowała się w historycznym stanie. Składa się z czterech gospodarstw i została rozparcelowana w taki sposób, że domy nie musiały być przenoszone.
38. Farma kun
- Gmina Kungsbacka, powiat Halland, Halland, Szwecja.
- Środowisko farmy (rezydencja kapitana) i krajobraz rolniczy
Rezerwat kulturowy Mårtagården na półwyspie Onsala składa się z dwóch domów kapitańskich Mårtagården i Apelhögen.
39. Norrbys in Väte
- Hrabstwo Gotlandia, Gotlandia
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Farma pochodzi z 1936 roku i jest całkowicie nienaruszona, z najstarszym młynem wodnym na Gotlandii.
40. Wieś Högarp
- Gmina Vetlanda, hrabstwo Jönköping, Smålandia, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Pochodząca z XV wieku wioska składa się z pięciu gospodarstw, z których jedno jest aktywnie użytkowane, starych pól z głazami, tarasów uprawnych i kopców wyłożonych kamiennymi ścianami i ogrodzeniami.
41. Linnaeus Råshult
- Gmina Älmhult, hrabstwo Kronoberg, Smålandia, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Råshult Södregård to plebania między Diö i Älmhult, gdzie 23 maja 1707 r. urodził się Carl Linnaeus. Tutaj można doświadczyć prawdziwego krajobrazu kulturowego z XVIII wieku.
42. Budynek Bollalt
- Gmina Laholm, hrabstwo Halland, Halland, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
W centrum rezerwatu kulturowego Bollaltebygget znajduje się niezwykle dobrze zachowany starszy czteropoziomowy dom wiejski, którego korzenie sięgają XVII wieku.
43. Örnarnäs
- Gmina Osby, hrabstwo Skania, Skania
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Staromodne rolnictwo pozostało tutaj i zostało zachowane, aby zrozumieć, co wydarzyło się w Örnanäs w 1584 roku, wówczas zwanym Ørnes. Pierwotnie była to samotna farma, która została zniszczona przez wojska szwedzkie w kwietniu 1678 r. podczas wojny skandynawskiej, a następnie odbudowana.
44. Ronneby Brunnspark
- Gmina Ronneby, hrabstwo Blekinge, Blekinge
- Park fontann i pola uprawne
Jego początki sięgają 1705 roku, a pod koniec lat 70. XIX wieku był najczęściej odwiedzanym ośrodkiem zdrowia w Szwecji. Brunnsparken zdobył wiele nagród za swój fantastyczny park.
45. Wieś Stensjö
- Gmina Oskarshamn, hrabstwo Kalmar, Smålandia, Szwecja
- Środowisko rolnicze i krajobraz rolniczy
Stensjö to wioska i rezerwat kulturowy w parafii Döderhult, składający się z około 30 cennych kulturowo budynków w oryginalnym krajobrazie kulturowym nad jeziorem Stärringen.
Czy odwiedziłeś jakieś rezerwaty kulturowe w Szwecji?
Czy odwiedziłeś któryś z tych szwedzkich rezerwatów kultury? Co możesz nam powiedzieć o tych, które odwiedziłeś?
Lena w Walii mówi:
Ciekawe zobaczyć te wszystkie rezerwaty kulturowe, o których nie wiedziałem.
Niektóre z nich odwiedziłem, Linnaeus Hammarby i Linnaeus Råshult,
Wiele razy odwiedzałem Gunnebo, zarówno park, jak i zamek. Współpracowaliśmy z nimi, gdy pracowałem w Nääs Slott, a jeden z moich synów mieszka w pobliżu.
Nie słyszałem o farmie Äskhult, ale odwiedziłem wioskę Äskhulta kilka razy, bardzo ładna.
Niestety, chyba wkradła się literówka. Myślę, że masz na myśli Gräfsnäs w gminie Alingsås, a nie Grafsnäs. Ładne ruiny zamku i park. Byłem tam wiele, wiele razy. Moja stara dzielnica.
Uważaj na siebie!
01 lipca 2020 r. - 11:03
Helen mówi:
Cieszę się, że odwiedziłeś kilka z nich! I tak, powinno być Gräfsnäs! Już to poprawiłam! Dobrze, że czytelnicy bloga widzą te małe błędy, więc mam szansę je poprawić, dziękuję!
01 lipca 2020 r. - 12:03
Lena w Walii mówi:
To właśnie wtedy, gdy widzisz miejsca, które tak dobrze znasz, reagujesz.
01 lipca 2020 r. - 13:33
Ama de casa mówi:
Więc... nie mam pojęcia o rezerwatach kulturowych. Nie odwiedziłem żadnego z nich, a może jeden? Tak, jeśli Igelbäcken to ten, który przebiega przez Järvafältet... 🙂 🙂 🙂
01 lipca 2020 r. - 11:08
Helen mówi:
Nie jestem pewien co do granic faktycznego rezerwatu kulturowego, ale może być tak jak mówisz. W każdym razie jest w tej okolicy 🙂 .
01 lipca 2020 r. - 12:07
Christina Löfgren mówi:
Cześć!
Jak miło, że mamy tak wiele dziedzictwa kulturowego, nie zdawałem sobie z tego sprawy.
Byliśmy w kilku z nich i wszystkie są interesujące na swój sposób. Ale gorąco polecam Vallby Sörgården, które znajduje się w mojej okolicy.
https://www.vastsverige.com/skovde/produkter/vallby-sorgarden/?u=505
Miłego dnia!
Christina
01 lipca 2020 r. - 11:39
Helen mówi:
Świetnie! Dzięki za wskazówkę i link! 🙂
01 lipca 2020 r. - 12:07
Anki mówi:
Uwielbiam rezerwaty kulturowe i niektóre odwiedzamy dość regularnie - Öna, podwójna farma Smedstorp i wioska Åsens to te, do których lubimy wracać 🙂 .
Byliśmy w mieście kościelnym Fatomakke, Axmars bruk i na pięknej farmie w północnym Värmland, ale nie pamiętam, jak się nazywała... może to była Juhola. Byliśmy również w dworze Karlslund i Gamla Pershyttan 🙂.
Dzięki za dalsze wskazówki 🙂
01 lipca 2020 r. - 13:08
marzenia diany mówi:
Niestety nie odwiedziłem jeszcze żadnego z nich
01 lipca 2020 r. - 17:16
bmlarstravellingblog mówi:
To niesamowite, czego można się dowiedzieć z blogów. Nawet nie wiedzieliśmy, że istnieje coś takiego jak rezerwat kulturowy. Vallby Sörgården znajduje się zaledwie kilka kilometrów stąd, ale nigdy o nim nie słyszałem...
Te, które odwiedziliśmy to Gräfsnäs i Fatmomakke.
Jest mnóstwo miejsc do odwiedzenia!
01 lipca 2020 r. - 18:04
Ditte mówi:
Przez lata odwiedziłem kilka z nich, ale nie wszystkie były rezerwatami kultury, ale stały się nimi. Najmniej znam Skanię, a ponieważ w normalnych czasach dużo podróżuję po Szwecji, często zatrzymuję się, jeśli po drodze lub w pobliżu miejsca, do którego jedziemy, znajduje się rezerwat kultury.
Szwecja ma tak wiele do zaoferowania, a latem szczególnie przyjemnie jest się po niej poruszać - i to najlepiej przy pięknej pogodzie.
01 lipca 2020 r. - 22:39
Lena - dobra dla duszy mówi:
Cóż, Hammarby Linneusza jest najwyraźniej jednym z rezerwatów kulturowych kraju. Dorastałem dość blisko i odwiedziłem Hammarby kilka razy. Naprawdę ładne (w każdym razie wtedy było 🙂 ).
Uściski Lena
02 lipca 2020 r. - 16:29